Dat ik in een westers land zit, betekent niet dat ik me niet kan verwonderen:

- Over het pantoffelbeleid: schoenen uit, sloffen aan als je ergens (waar dan ook) naar binnen gaat.

- Over de beleefdheid bij de bushalte (netjes aansluiten, wie het langste heeft gewacht mag als eerste instappen) die als sneeuw voor de zon verdwijnt bij het metrostation (duwen, trekken en ellebogenwerk).

- Over mijn nieuwe huisgenoten (twee kerels en tien katten), die dagelijks samen dineren (kerels aan, katten op tafel).

- Over de temperatuur op21 maart: 26 graden (ben ik in Haiti of in Canada?).

De verschillen met Nederland zitten hem veelal in de details. Toch heb ik hier een heuse ‘choc culturel' ervaren. Die kwam toen ik een paar weken geleden voor het eerst binnenstapte bij ‘Maison Haiti'. Een organisatie die Haitiaanse migranten helpt met de integratie: van formulieren tot franse les. En omdat aan mijn frans nog wel wat kan worden bijgeschaafd, zit ook ik braaf iedere avond in het klaslokaal. Een benauwd vierkant hok, waar de temperatuur tot 35 graden kan oplopen en waar de muren zijn behangen met foto's en schilderijen van Haiti.

Mijn klasgenoten zijn twintig vrouwen van tussen de veertig en zestig jaar. Ze kunnen niet lezen, niet schrijven, en zelfs niet spreken in het frans. Canada, het nieuwe land vol beloftes, is voor hen het nieuwe land vol obstakels. Maar in dat klaslokaal creëeren ze iedere avond eventjes hun eigen Haiti. Daar ben ik degene die niet kan lezen, niet kan schrijven en niet kan praten. Want ookal zitten we hier om frans te leren, liever praten de dames in het creools. Dat creools lijkt misschien op het frans, maar niets is wat het lijkt, en dus kan ik er niks van volgen. En zoals de Canadese samenleving soms bikkelhard is voor hen, zo zijn ook zij niet altijd even begripvolnaarmij: 'Schrijf eens wat op, daar word je misschien intelligent van', bijt de docent me toe als ik glazig voor me uit zit te staren bij het zoveelste gesprek waar ik niks van kan volgen.

In een poging vrienden te maken heb ik de volgende les dropjes uitgedeeld. 'Het is zwart, dus ik vind het lekker', mompelde mijn buurvrouw met een zuur gezicht van het zoute dropje. In het kader van mijn onderzoek zou ik hier het liefst iets doen, werken, helpen, niet langer aan de zijlijn staan. Maarja, wat kun je in een ‘land' waar je de taal niet spreekt... Het toilet schoonmaken: wc-borstels zijn gelukkig overal hetzelfde maar of het mijn onderzoek ten goede komt betwijfel ik.

Het valt niet altijd mee. Maar ondanks dat heb ik het hier absoluut naar mijn zin. En bovendien: misschien ervaar ik in ‘Haiti' wel precies wat de Haitiaanse migranten in Canada ervaren. En dat is uiteindelijk wat ik in kaart probeer te brengen. Sterker nog, misschien zijn ook mijn ervaringen in Canada wel deels te vergelijken met die van de Haitianen. Wat iedere avond, na de franse les in het creools, migreer ik weer van Haiti naar Canada. En wanneer ik in de bus word aangesproken door een echte Quebecois, met bijbehorend accent, kan ik er nog altijd geen woord van volgen.